داستان چیست؟
منتشر شده در تاریخ ۰۳ شهریور ۱۴۰۳ | سارا خوشابی

داستان چیست؟

 

شما می‌دانید داستان چیست و برای شنیدنش به تعریف نیاز ندارید. «اگر از شکل جمجمه‌ی انسان نئاندرتال قضاوت کنیم باید بگوییم که او نیز به داستان گوش می‌داده است.» این قضاوت مورگان فورستر است و در ادامه می‌گوید: «داستاني كه واقعاً داستان باشد بايد واجـد يك ويژگي باشد: شنونده را برآن دارد كه بخواهد بداند بعد چه خواهد شد.» پس داستان می‌خوانیم تا از حقیقتی سردربیاوریم؟ من می‌گویم شنوندگان داستان گوش می‌دهند تا سرگرم شوند. تعلیق جاذبه ایجاد می‌کند ولی هدف نیست. اگر تعلیق را ویژگی اصلی داستان درنظر بگیریم خیلی از داستان‌ها از این تعریف بیرون می‌مانند. از این گذشته، تعریف داستان، بیان ویژگی‌های داستان نیست. تا همین جا یک نتیجه بگیریم: داستان فقط نوشته نیست.

بارت با جمله‌ای که به شعر می‌ماند داستان را تعریف کرده است: «داستان جمله‌ای ا‌ست طولانی و هر جمله‌ داستانی است کوتاه.»

میرصادقی داستان را تصویری عینی از چشم‌انداز و برداشت نویسنده از زندگی می‌داند.

در تعاریف دیگر، کلیدواژه‌های شخصیت، تخیل، روابط علت و معلولی و حادثه تکرار می‌شوند. ولی داستان‌های زیادی شنیده‌ایم که بعضی از این ویژگی‌ها را نداشته‌اند. شمیسا می‌گوید: «داستان اثری روایی به نثر و مبتنی بر خیال و جعل است.» پس بازآفرینی حادثه‌ای واقعی با شخصیت‌های واقعی داستان نیست؟ از این داستان‌ها کم نخوانده‌ایم. نکته اینجاست حادثه فقط یک بار اتفاق می‌افتد و تکرارش دیگر عین واقعیت نیست. حتا اگر الف تا ی اتفاق را همان‌طور که بود با همان شخصیت‌ها تعریف کنیم اضافه شدن ما به وقایع و شخصیت‌ها، نگاه راوی، آن را به یک داستان تبدیل می‌کند. وقتی ماجرایی که برای خودتان اتفاق افتاده را تعریف می‌کنید هم داستان می‌گویید. از این هم فراتر می‌روم و می‌گویم اخبار و تاریخ هم که وقایع و شخصیت‌ها را از زاویه‌ای که لازم است به ما نشان می‌دهند، داستان هستند.

 

داستان در نگاه من با هنر تعریف می‌شود. داستان اثری هنری به نثر است. وسوسه‌ی خلق شخصیت‌ها، ایجاد، ادراک و انتقال عواطف و احساساتی نو.

داستان کاشف حقیقت، سایه‌ی کمال خداوندی و آگاهی‌دهنده نیست. کمال، زیبایی و حقیقت، امروز معنای پیشین خود را از دست داده‌اند. داستان حق دارد زیبا نباشد، همان‌طور که هنر گاهی نبوده است. انتظار نداشته باشید نویسنده چون پیامبری دست‌یافته به حقیقت، پند بدهد. داستان گاهی از تردیدهای شخصیت و مواجهه‌اش با ندانستن می‌گوید. داستان می‌تواند پندآموز باشد یا نباشد. حتا یک متن خلاقانه با وجود گمراه‌کنندگی می‌تواند داستان باشد. داستان ابزار نیست که با گذشت زمان و تغییر ارزش‌های جامعه از اعتبار بیفتد.

این نوشته رابه اشتراک بگذارید

2 پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

50 − 42 =